W ostatnich latach nauka dostarcza coraz więcej dowodów na to, jak różne czynniki mogą wzmacniać lub osłabiać nasz mózg. Ich zrozumienie pomaga nam utrzymać mózg w dobrej formie i zapobiegać jego degradacji. W tym artykule omówię zarówno pozytywne, jak i negatywne wpływy na mózg, opierając się na aktualnych badaniach.

Czynniki Wzmacniające Mózg

Regularne ćwiczenia fizyczne są jednym z najważniejszych czynników wzmacniających mózg. Badania wykazały, że aktywność fizyczna zwiększa neuroplastyczność mózgu, poprawia pamięć i funkcje poznawcze, a także zmniejsza ryzyko chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera (Kramer et al., 2006).

Dieta bogata w antyoksydanty, zdrowe tłuszcze (np. kwasy omega-3) i niski poziom cukrów prostych wspomaga zdrowie mózgu. Badania sugerują, że dieta śródziemnomorska, która obejmuje te elementy, jest korzystna dla utrzymania funkcji poznawczych (Scarmeas et al., 2009).

Utrzymywanie mózgu w aktywności przez naukę, rozwiązywanie problemów czy angażowanie się w kompleksowe zadania intelektualne wzmacnia połączenia neuronalne i sprzyja neuroplastyczności (Park & Bischof, 2013).

Badanie przeprowadzone przez Park i Bischof (2013) podkreśla znaczenie aktywności intelektualnej w zachowaniu zdrowia mózgu.
Neuroplastyczność, czyli zdolność mózgu do adaptacji i reorganizacji poprzez tworzenie nowych połączeń neuronalnych, jest punktem wyjściowym  dla procesów uczenia się i pamięci. Aktywne angażowanie się w naukę i rozwiązywanie problemów stymuluje mózg do tworzenia nowych ścieżek neuronowych i przeciwdziała degeneracji związanej z wiekiem.

Regularne wyzwania intelektualne, jak nauka nowego języka czy rozwiązywanie skomplikowanych problemów matematycznych  przyczyniają  się do zwiększenia rezerwy poznawczej. Ta rezerwa pomaga w utrzymaniu funkcji poznawczych na wysokim poziomie nawet w obliczu potencjalnych uszkodzeń mózgu czy chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera.

Długoterminowa aktywność intelektualna jest również związana z lepszą efektywnością synaptyczną, co znaczy, że nasze neurony mogą komunikować się szybciej i bardziej efektywnie. To z kolei przekłada się na szybsze przetwarzanie informacji i lepszą zdolność do rozwiązywania problemów.

Badania pokazują także, że osoby, które regularnie angażują się w zadania wymagające myślenia krytycznego i kreatywnego, rzadziej doświadczają spadku funkcji poznawczych w starszym wieku. To wskazuje na to, że aktywny umysł może być jednym z najważniejszych czynników w opóźnianiu lub zmniejszaniu ryzyka demencji.

Oprócz bezpośrednich korzyści dla zdrowia mózgu, ciągłe uczenie się i rozwiązywanie problemów sprzyjają także dobremu samopoczuciu emocjonalnemu. Osoby intelektualnie aktywne często mają lepsze poczucie kontroli nad swoim życiem i wyższą samoocenę.

 Dowodem na to jest aktywność, stała obecność i emocjonalne zaangażowanie młodzieży w nasze treningi Samopoznania i Umiejętności społecznych.

W kontekście tych odkryć, ważne jest byśmy pamiętali, ze prace nad wzmacnianiem umysłu możemy rozpocząć  na każdym etapie życia. 

Kolejny aspekt jest dość często  pomijany w trosce o zdrowie. A chodzi o wysokiej jakości sen. Ponieważ podczas snu dochodzi do konsolidacji pamięci i usuwania toksyn z mózgu, co jest istotne dla utrzymania zdrowych funkcji poznawczych (Xie et al., 2013).

Przede wszystkim, podczas snu mózg przetwarza informacje z całego dnia.Brak snu może prowadzić do pogorszenia nastroju, zwiększenia lęku oraz problemów z koncentracją i pamięcią. Badania wykazały, że regularny i odpowiedniej jakości sen wpływa na regulację emocji, zapobiegając  zaburzeniom nastroju, takim jak depresja. Ponadto, sen odgrywa rolę w odbudowie i regeneracji komórek nerwowych, utrzymując równowagę  ogólnego funkcjonowania układu nerwowego.
W trakcie głębokich faz snu, organizm uwalnia hormony, które wspierają naturalne procesy regeneracyjne. Długotrwały niedobór snu jest związany z większym ryzykiem rozwoju chorób psychicznych, w tym zaburzeń afektywnych i lękowych. Współczesne badania pokazują, że interwencje terapeutyczne, które obejmują regulację snu, mogą znacząco poprawić objawy niektórych zaburzeń psychicznych. Dlatego zaleca się, by dorośli śpili 7-9 godzin na dobę, co jest uznawane za optymalną ilość dla zdrowia psychicznego. 

Czynniki Osłabiające Mózg

Chroniczny Stres ma negatywny wpływ na mózg, prowadząc do atrofii obszarów odpowiedzialnych za pamięć i emocje, takich jak hipokamp (McEwen, 2007).

Nadmierne Spożycie Alkoholu i Używanie Narkotyków prowadzą do uszkodzeń neuronalnych i zmniejszenia objętości mózgu, co negatywnie wpływa na funkcje poznawcze (Oscar-Berman & Marinković, 2007).

I znów, chroniczny brak snu jest powiązany z wieloma negatywnymi skutkami dla mózgu, w tym zmniejszoną zdolnością do uczenia się, problemami z pamięcią i zwiększonym ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych (Kilgore, 2010).

Diety bogate w tłuszcze nasycone i cukry proste mogą przyczyniać się do rozwoju chorób neurodegeneracyjnych i obniżenia funkcji poznawczych (Granholm et al., 2008). Na koniec siedzący tryb życia. Brak aktywności fizycznej jest powiązany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób neurodegeneracyjnych oraz obniżeniem ogólnej sprawności poznawczej (Sofi et al., 2011).

Świadomość tych czynników i ich wpływu na mózg zwiększy Twoje szanse na długotrwały dobrostan psychiczny. Ale jak to mówią wiedzieć to jedno, wdrożyć to drugie.
Metodą małych kroków zachęcamy jednak do podjęcia wysiłku i wprowadzenia jednej małej zmiany.